Toekomst(bestendige) sociale zekerheid – actie vereist?
In februari en april 2024 zijn twee rapporten gepresenteerd die in het teken staan van de toekomst van sociale zekerheid. Gelet op de sociaal-economische en politieke ontwikkelingen in Europe wordt de vraag hoe onze sociale zekerheid er gaat uitzien steeds belangrijker. Op 29 februari 2024 is de conferentie ‘Future-proof social security from an international perspective’ door de SVB (Sociale Verzekeringsbank) georganiseerd. Tijdens deze conferentie werd het rapport ‘Living and Working Tomorrow (2035): Challenges for Social Security (Administrations)’ gepresenteerd.[1] Meer recentelijk, in april 2024 werd het rapport van de International Social Security Association gepresenteerd.
Het eerstgenoemde rapport is geschreven door het European Institute of Social Security en de Research Unit European Social Security van de KU Leuven. In dit rapport worden elf uitdagingen en ontwikkelingen geïdentificeerd die impact hebben op sociale zekerheidssystemen en waarmee dus sociale zekerheidsautoriteiten mee hebben te dealen in de toekomst.[2]
Een van de onderkende uitdagingen is de wijze van financiering van een sociale zekerheidstelsel. Vastgesteld kan worden dat niet zozeer meer sprake is van één arbeidsinkomen, maar van meerdere inkomsten (al dan niet arbeidsgerelateerd en uit diverse vormen van werk: als werknemer, platformwerker[3] of als zelfstandige. Moeten we komen tot arbeidsvorm neutraliteit?). Een van de vragen die dan wordt opgeworpen, is of deze andere vormen van inkomsten ook niet als grondslag moeten gaan dienen voor de financiering van sociale zekerheid. Als mogelijke oplossing/randvoorwaarde wordt genoemd dat een betere samenwerking moet plaatsvinden tussen de socialezekerheidsautoriteiten en belastingautoriteiten, immers laatstgenoemde autoriteiten hebben een beter (in)zicht in andere inkomstenbronnen die mogelijk als basis kunnen fungeren.
Een link kan ook worden gelegd met de (onderzoeks)focus van ITEM. Zo is volgens het rapport een betere samenwerking ook noodzakelijk in grensoverstijgende situaties, denk aan een adequatere informatie-uitwisseling tussen de socialezekerheidsautoriteiten. Daarbij kan ook worden gerefereerd aan een andere geïdentificeerde ontwikkeling: er wordt vaker in een andere EU-lidstaat gewerkt, waarbij de vraag wordt gesteld of de aanwijsregels van het toepasselijke socialezekerheidsstelsel nog wel voldoen.
Het rapport van de International Social Security Association: ‘Social security developments and trends – Europe 2024’ worden ook diverse (enigszins vergelijkbare) ontwikkelingen en trends beschreven waarmee de nationale socialezekerheidsstelsels in Europa mee worden geconfronteerd.[4] Onder meer de dekking van de sociale zekerheid, maar ook de sociale/financiële bescherming in geval van een ‘life changing event’ komen aan de orde. Interessant daarbij is dat getracht is een en ander middels ‘facts en trends’ grafisch weer te geven.
Beide rapporten zijn zeer lezenswaardig en geven stof tot nadenken. Het is dan nu ook aan beleidsmakers om verder actie te gaan ondernemen op weg naar toekomstbestendige sociale zekerheid.
[1] Dit rapport is te raadplegen via: https://eiss.be/research/living-and-working-2035.html.
[2] Voor een overzicht in een oogopslag van deze elftal uitdagingen: https://eiss.be/onewebmedia/Living%20and%20Working%20Tomorrow%20%282035%29_Handout_KUL_EISS.pdf
[3] Zie in dit kader ook: S. Montebovi & M.J.G.A.M. Weerepas, ‘TEM Grenseffectenrapportage 2022: Dossier 2: Sociale Zekerheid: Grenseffecten van het EU-voorstel voor een richtlijn inzake platformwerkers (ex ante)’, Maastricht: ITEM, te raadplegen via: https://cris.maastrichtuniversity.nl/ws/portalfiles/portal/119826525/D2_Platform_work_NL_Publication_1_.pdf.
[4] Te raadplegen via: https://www.issa.int/news/social-security-developments-and-trends-europe-new-issa-report.
