Klimaattop COP28 – ‘An agreement is only as good as its implementation’
Aardeopwarming en grens(regio’s)
Van 30 november tot 12 december 2023 heeft de Klimaattop COP28 in Dubai plaatsgevonden. Deze is bijzonder omdat alle partijen hebben afgesproken om het gebruik van de fossiele brandstoffen af te bouwen, de wereldwijde capaciteit voor de opwekking van hernieuwbare energie te verdrievoudigen in 2030 en de energie-efficiëntie te verdubbelen. Deze jaarlijkse VN-Klimaatconferentie is het grootste besluitvormingsforum over klimaatverandering op deze wereld. Bijna alle landen en partijen (momenteel 197 landen en de EU) van de wereld die het Raamverdrag van de Verenigde Naties inzake klimaatverandering 1992 (UNFCCC) geratificeerd hebben, komen dan bij elkaar.
Klimaatbeleid
Tijdens de COP21 in Parijs (2015) zijn afspraken gemaakt met betrekking tot de beheersing van de gemiddelde temperatuur op aarde. Het belangrijkste doel is om de stijging onder de 2°C te houden in vergelijking met de gemiddelde temperatuur uit de pre-industriële periode (1850-1900). De temperatuurwaarde uit deze periode geldt als de 0-meting. Partijen hebben toen eveneens afgesproken zich in te spannen om de temperatuurstijging te beperken tot 1,5°C. Huidige data laten echter zien dat de wereld niet op koers ligt. Zo is 2023 het warmste jaar ooit met een temperatuurstijging van 1,4°C. Reden om tot een versnelling te komen. Klimaatbeleid vraagt om een wereldwijde inspanning om de overgang te maken naar een duurzame economie. Het komt nu echter aan op de uitvoering om het ook succesvol te laten zijn. Of zoals de President van COP28, Sultan Ahmed Al Jaber, het stelt: ‘An agreement is only as good as its implementation.’
Energietransitie in grensregio’s
De uitdaging ligt inderdaad in de implementatie. Europa is, zeker wereldwijd bezien, pro-actief met initiatieven zoals de Green deal, het Fit for 55-pakket, de Europese Klimaatwet en het herzien van bestaande wetgeving. Naarmate de wereldwijde doelstelling steeds verder afdaalt via de lijn van Europa naar lidstaten, wordt de complexiteit van dit vraagstuk in de Europese grensregio’s zichtbaarder. Aardeopwarming kent echter geen grens, net zomin als de hernieuwbare energiebronnen zon, wind en water. Bureaucratie en nationale wet- en regelgeving daarentegen wel. Veel grensregio’s kampen hierdoor met een achterstand bij het nakomen van de verplichtingen op het gebied van duurzame energie. Uit de ITEM Grenseffectenrapportage 2022 ‘Energietransitie en energiezekerheid’ blijkt dat ze baat zouden hebben met een goede coördinatie tussen de verschillende overheden van buurlanden. Nu worden ze geconfronteerd met de complexiteit van niet op elkaar afgestemde regelingen die een succesvolle energietransitie in de grensregio’s in de weg staat. Ontwikkeling van een gemeenschappelijke visie op de ruimtelijke ordening in grensgebieden, zou bijdragen aan de coördinatie en voortgang van de energietransitie. Denk aan het vinden van locaties voor windparken aan weerskanten van de grens en de mogelijkheden van aansluiting op het netwerk. Om wereldwijd versnelling te creëren, zullen nationale en decentrale overheden ook zonder grens moeten denken en handelen. Europese richtlijnen geven op het vlak van hernieuwbare energie de lidstaten al jaren de mogelijkheid om hun subsidieregelingen op elkaar af te stemmen, maar toch hebben de Nederlandse, Belgische en Duitse regeringen van deze optie (nog) geen gebruik gemaakt.
Om de versnelling van COP28 te bereiken, is het samenspel van nationale, federale en decentrale overheden aan weerskanten van de grens essentieel, waarbij men wel over (eigen) grenzen heen moet durven gaan om het potentieel van de grensregio’s te benutten. Dat vraagt wel gezamenlijke visie, coördinatie en afstemming op basis van expertise aan de voorkant met je buurlanden om tot een grenzeloze implementatie te komen.