Tijdens de huidige verkiezingscampagne benadrukken vrijwel alle politieke partijen dat ‘Elke regio telt.’ Partijprogramma’s staan vol met plannen om de brede welvaart in alle regio’s van Nederland te bevorderen. Brede welvaart gaat niet alleen over materiële welvaart maar ook om welzijn, zoals bijvoorbeeld de leefomgeving, sociale cohesie, gezondheid of veiligheid. Uit een analyse in de jaarlijkse Grenseffectenrapportage van expertisecentrum ITEM (onderdeel van de Universiteit Maastricht) blijkt dat met name de grensregio’s nog een blinde vlek vormen in het streven naar brede welvaart. Het ITEM-rapport is vandaag gepresenteerd tijdens een conferentie in Den Haag.
Grensregio
Regionale brede welvaart wordt in Nederland gemeten en gemonitord door het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Ook de zogenoemde Regio Deals leunen op deze data. Maar de Regionale Monitor Brede Welvaart beperkt zich nu nog tot de administratieve landsgrenzen. Objectieve indicatoren als natuurgebied per inwoner, afstand tot horeca of sportclub kijken op dit moment niet over de grens. En dat terwijl de inwoners van grensregio’s dat nadrukkelijk wél doen. Taal, cultuur, verschillen in wetgeving of bereikbaarheid met het openbaar vervoer kunnen heel bepalend zijn voor de vraag of inwoners wel of niet de grens over gaan voor bijvoorbeeld werk of theaterbezoek.
“We moeten meer inzicht hebben in waar kansen en faciliteiten liggen, maar ook waar interacties over de grens bestaan”, zegt ITEM-onderzoeker Pim Mertens. “En daarbij onszelf ook de vraag stellen: als er een voorziening is, wordt daar ook gebruik van gemaakt in het licht van wetgeving, cultuur en dergelijke? Deze data bestaan momenteel incidenteel tot niet. Het Grensdata-initiatief van het CBS vormt desalniettemin een interessante basis om uit te bouwen.”
Effect
Bijzonder aan grensregio’s is dat de impact van beleid aan de ene kant van de grens negatief kan zijn, terwijl de brede welvaart voor de grensoverschrijdende regio positief kan uitpakken. Ook nationaal beleid met buurlanden hoeft niet per definitie gunstig te zijn voor de grensregio, wijst ITEM-onderzoek uit. De wetenschappers adviseren Nederlandse politici en beleidsmakers daarom ook veel vaker gebruik te maken van samenwerkingsverbanden en overlegorganen waarin ook de buurlanden vertegenwoordigd zijn.
“De grensoverschrijdende regio moet in samenhang worden bekeken”, aldus Mertens. “Sturen op brede welvaart gaat altijd om keuzes en afwegingen maken van effecten op verschillende beleidsthema’s en gebieden. In grensoverschrijdende context is deze afweging en prioritering nog onvoldoende grensoverschrijdend geborgd. Het sectorale politieke systeem bemoeilijkt daarbij ook het integrale denken over brede welvaart.”
Conferentie
Traditioneel vindt de presentatie van de jaarlijkse Grenseffectenrapportage plaats tijdens de ITEM -jaarconferentie. Expertisecentrum ITEM organiseert de conferentie op vrijdag 17 november in het Provinciehuis van Zuid-Holland. Tijdens de ITEM-jaarconferentie in Den Haag worden ervaringen uitgewisseld om bijvoorbeeld transnationale en grensoverschrijdende infrastructuur- en mobiliteitsprojecten verder te brengen, en veiligheid, gezondheidszorg en energievoorziening in grensregio’s te ondersteunen.
Duurzame mobiliteit en infrastructuur is een van de hoekstenen voor de mondiale opgaven, maar tussen buurlanden en in grensgebieden bestaan niet alleen grensbelemmeringen maar staan ook verschillende belangen op het spel. Het doel is daarbij om te komen tot een vaste grensoverschrijdende structuur waarin verschillende onderwerpen kunnen worden geagendeerd, geanalyseerd en daadwerkelijk tot resultaten kunnen leiden.
Het Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility (ITEM) is onderdeel van de Universiteit Maastricht en doet onderzoek naar grensoverschrijdende samenwerking en mobiliteit. In de Grenseffectenrapportage van dit jaar wordt niet alleen gekeken naar de grenseffecten van brede welvaart, maar bijvoorbeeld ook naar die van het openbaar vervoer in grensregio’s, gezondheidszorg en grootschalige infrastructuurprojecten. Alle onderzoeksdossiers zijn hier te downloaden.
