De grens centraal

“Met het rapport ‘elke regio telt’ en de regiodeals maakt dit kabinet duidelijk dat het pas écht goed met Nederland gaat als het overal goed gaat, de grensregio’s hebben kansen, maar je moet dan wel bereid zijn om zowel letterlijk als figuurlijk over de grenzen heen te kijken en de regio ook veel breder te zien dan de ligging aan de rand van Nederland, want dan beperk je jezelf.”
Kees van den Burg Directeur Generaal Mobiliteit Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

 

Op 22 november jongstleden mocht Nederland weer naar de stembus voor de Tweede Kamer en Regering. In aanloop hiernaartoe vond het Next ITEM – Nieuwspoort event plaats, waarbij vier kandidaat-Kamerleden met elkaar en met ITEM in gesprek gingen of de grensregio’s wel voldoende in beeld zijn en wat eraan gedaan kan worden in het kader van de grensoverschrijdende samenwerking. In deze discussie stond de ITEM Reflectie op de partijprogramma’s centraal. De aandacht voor (grens)regio’s neemt toe, in lijn met ‘Elke regio telt’, maar “de grensregio moet meer top-of-mind zijn”, concludeerden de kandidaten voor de Tweede Kamer. De toets voor de (grens)regio wordt in een aantal partijprogramma’s als prioriteit genoemd, dat is op papier belangrijk maar de praktische uitvoering is nog veel belangrijker. Er is daarin nog veel te winnen. De ITEM Reflectie wijst de partijen met de neus op de feiten, ongeacht of ze links, midden of rechts zijn. Daar ligt ook direct de opdracht die ik de nieuwe Kamerleden meegaf, eerst voor de coalitieonderhandelingen en daarna in de Kamer: neem je verantwoordelijkheid en gebruik het instrument van de grenseffectentoets en zie de inwoner van de grensregio als een eigenstandige positie bij het beoordelen en maken van beleid en wet- en regelgeving.

Jaarconferentie

Tijdens onze aansluitende ITEM Jaarconferentie in Den Haag onderkende ook DG Mobiliteit van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Kees van der Burg – uit naam van Minister Mark Harbers – dit belang en benoemde de grens juist als voordeur naar Europa. In Noord-West Europa zijn onze grensregio’s niet een uithoek van de betrokken landen, maar liggen ze in het hart van Europa. Deze jaarconferentie stond de mobiliteit en infrastructuur centraal en de vraag in hoeverre grensoverstijgende en grensoverschrijdende doelstellingen en aanpak hand in hand kunnen gaan. De grensoverstijgende transportcorridors worden veelal gekenmerkt door een transnationaal karakter, treinverbindingen, binnenvaart en havenverbindingen via een corridor door Europa. Maar al te vaak ligt de focus op de nationale agenda, niet altijd ten gunste van de grensregio, terwijl ook binnen die corridors kom je de grens tegen. Om grensoverstijgende opgaven te kunnen laten slagen, is het zwaluwstaarten met de uitdagingen en aanpak van en in de grensregio’s essentieel. Benut de grensoverschrijdende governancestructuren en zet instrumenten in, alleen dan kun je grensoverstijgende opgaven en grensoverschrijdende samenwerking hand in hand laten gaan en tot versterking komen. De oproep van DG Mobiliteit, Kees van der Burg, om meer oog te hebben en houden voor grensregio’s onderstreept dit ook en breng ik dan ook graag naar voren. In de Europese context zijn dat immers de kernregio’s met enorme kansen en (nog) onbenut potentieel.

Brede welvaart

In dat verband zal brede welvaart ook zwaarder meegewogen moeten worden bij investeringsbeslissingen, dat geldt voor regio’s en in het bijzonder ook voor grensregio’s. De ontwikkeling van brede welvaart is niet gebonden aan landsgrenzen, zo onderschreef ons ITEM Grenseffectenonderzoek als reactie op het rapport ‘Elke regio telt’. De vraag ‘Hoe gaan we het doen?’ verdient meer aandacht vanuit alle niveaus. In lijn met het ITEM-concept van ‘Horizontale Integratie’ constateren we dat structuren, capaciteiten en instrumenten nodig zijn en nu onvoldoende onderkend worden. Daar liggen kansen en mogelijkheden, maar daar is wel politiek leiderschap voor nodig zoals de Commissaris van de Koning in de provincie Noord-Holland en voorzitter van het Huis van Nederlandse Provincies in Brussel, Arthur van Dijk, zo mooi verwoordde. Politiek leiderschap: het durven afwijken van de regel om grensoverstijgende en grensoverschrijdende doelstellingen te bereiken. De Nederlandse ambassadeur in Duitsland, Ronald van Roeden, onderstreept het belang om ruimte te bieden aan uitzonderingen. Gedeputeerde Jeannette Baljeu, voorzitter van de EGTS Rhine Apline Corridor, markeert dat het vanuit beide kanten nodig is; bottom up binnen het juridische EGTS-instrument worden knelpunten lokaal aangepakt, maar waar dat niet gaat is het nodig om van bovenaf te kunnen afwijken.

Een dag eerder hoorden we de kandidaten eenzelfde oproep onderschrijven, zoals het steunen van het Europese voorstel BridgEU. In de vorige nieuwsbrief heeft Europarlementariër Gozi in de ITEM gastcolum dit BridgEU-voorstel toegelicht. Het zijn deze instrumenten die omarmd en geaccepteerd moeten worden om grensoverstijgende en grensoverschrijdende doelstellingen samen te kunnen bereiken. Laat ieder in zijn eigen rol zijn verantwoordelijkheid nemen en laat politiek leiderschap zien, zodat we niet langer erover blijven praten, maar het juist ook gaan doen!

Save the date 2024

We danken u voor uw aandacht en betrokkenheid tijdens de ITEM Jaarconferentie 2023 en nodigen u van harte uit voor de volgende ITEM Jaarconferentie onder gastvrouwschap van Gouverneur Carina van Cauter van de provincie Oost-Vlaanderen, op 22 november 2024 te Gent! 

Prof. Dr. Anouk Bollen-VandenBoorn
Directeur ITEM

 

Bekijk ook:

✅ Publicatie Grenseffectendossiers

✅ Persbericht: Brede welvaart is in grensregio eigenlijk nog een blinde vlek

✅ Kijk de live stream van de Jaarconferentie 2023 terug

✅ NEXT ITEM – NIEUWSPOORT: Tweede Kamerverkiezingen, zijn de grensregio’s in beeld? Nieuwsbericht en terugkijken

✅ ITEM Reflectie: Tweede Kamerverkiezingen vanuit Grensoverschrijdend Perspectief (PDF)