Geen grensregio's op politieke agenda EU

Op 29 april 2024 vond het evenement Next ITEM: European Elections and Border Regions plaats bij EIPA Maastricht. Tijdens dit evenement lichtten ITEM-experts Martin Unfried en Pim Mertens de bevindingen toe van hun ITEM Reflection: European Elections 2024 and Border Regions met betrekking tot grensoverschrijdende perspectieven in Europese partijprogramma’s. Kandidaat-Europarlementariërs Karin Jacobs (D66), Fabiènne Hendricks (VVD), Teun Janssen (VOLT) en Europarlementariër Jeroen Lenaers (CDA) waren uitgenodigd om te praten over de belangrijkste conclusie, namelijk dat grensregio’s niet in beeld zijn. Het evenement werd geopend door de Maastrichtse wethouder Frans Bastiaens. Frans Bastiaens benadrukte de noodzaak van sterke aandacht voor grensregio’s, waar Europa zo sterk is als haar regio’s zijn.

ITEM reflectie
In aanloop naar de verkiezingen analyseerde ITEM de Europese Manifesten van de verschillende fracties in het Europees Parlement. Mede gevoed door gegevens uit nationale programma’s, reflecteren we op de dimensie van grensregio’s en grensoverschrijdende samenwerking. Met belangrijke grensoverschrijdende ontwikkelingen en toekomstige hervormingen op het gebied van het cohesiebeleid in het verschiet, bevinden de grensoverschrijdende regio’s in Europa zich op een kruispunt. De belangrijkste uitkomsten van de ITEM-reflectie, zoals het Europese cohesiebeleid, de versterking van grensregio’s, het belang van de rol van Interreg-programma’s en de interne markt, leidden tot een levendige discussie met de panelleden en het publiek.

Interne markt
Onze interne markt is essentieel in regio’s waar mensen dagelijks de grens oversteken voor werk, studie, wonen, winkelen en meer. Er zijn echter nog te veel obstakels (zoals fiscale belemmeringen) die de ontwikkeling van grensgebieden beperken. Grensregio’s worden gezien als de “proeftuinen” van de Europese integratie. Toch is er nog steeds de paradox dat de Europese integratie niet tot de verwachte gunstige situatie heeft geleid. Het is dan ook verbazingwekkend dat grensregio’s in de Europese manifesten niet als aparte categorie worden beschouwd en dat er geen melding wordt gemaakt van grensregio’s en hun specifieke eisen en aanpak. “Vooral de Euregio Maas-Rijn is een best practice, een soort proeftuin voor nieuw EU-beleid gericht op onderwijs, gezondheid en andere onderwerpen”, zegt Karin Jacobs. Daarin ligt ook een instrumentele rol voor Interreg, dat met zijn projecten gericht op bijvoorbeeld grensoverschrijdende gezondheidszorg een belangrijke rol speelt in de ontwikkeling van de interne markt en de binnengrenzen van Europa. Of, zoals Fabiènne Hendricks het formuleert: “Interreg is een zeer belangrijk financieringsmechanisme voor de grensoverschrijdende regio voor alle soorten projecten”.

Grensoverschrijdende beoordelingen
Dus als we het leven in grensregio’s makkelijker willen maken en grensregio’s echt als proeftuinen voor Europese integratie willen zien, moeten we niet alleen naar Europa kijken, maar ook naar nationale overheden en nationaal beleid en wat dit betekent voor grensregio’s. “ITEM doet goed werk met deze grensoverschrijdende effectbeoordelingen” zegt Jeroen Lenaers. “Dit is iets wat we misschien vaker op Europees niveau zouden moeten doen, ook om inzichtelijk te maken wat de toegevoegde waarde kan zijn van het grensoverschrijdend aanpakken van vraagstukken”. Het betrekken en verbinden van burgers over de grenzen heen om te praten over grensoverschrijdende kwesties kan nieuwe perspectieven openen. “Het vereist een cultuuromslag om grensoverschrijdend te handelen en democratie te organiseren”. aldus Teun Janssen.

ITEM-directeur Anouk Bollen sloot het evenement af met de opmerking dat samenwerking tussen ons allen en betrokkenheid van EU-burgers de sleutel is tot succes in het versterken van de grensregio’s in Europa. De analyse en discussie is duidelijk, grensoverschrijdende regio’s zijn essentiële proeftuinen in Europa, maar hun situatie en ontwikkeling hebben specifieke aandacht en investeringen nodig.

De grensoverschrijdende regio’s in Europa bevinden zich op een cruciaal punt, de toekomst van de ontwikkeling van grensregio’s in het EU-beleid zal ook centraal staan tijdens het ITEM/HNP-evenement op 11 september. De discussie wordt voortgezet, save the date!