Samenwerking over de grens is geen vanzelfsprekendheid en vergt continue aandacht en investeringen, een concrete aanpak en vergt soms ook aanpassing op maat voor de regio want immers elke regio telt!
ITEM analyseerde de plannen van de 15 grootste partijen in het licht van grensoverschrijdende samenwerking en de toekomst van grensregio’s. Wat zijn de plannen voor de relatie tussen Rijk, regio en buur op het vlak van arbeidsmarkt, zorg en welzijn, brede welvaart, energietransitie en mobiliteit? Wat zijn de effecten voor de grensregio’s? Zijn er onderwerpen die we missen? Om dat in kaart te brengen heeft ITEM een analyse gemaakt van de plannen van de deelnemende partijen aan de Tweede Kamerverkiezingen en reflecteert hierop vanuit grensoverschrijdend perspectief: ITEM Reflectie: Tweede Kamerverkiezingen vanuit Grensoverschrijdend Perspectief
Hoewel in de meeste partijprogramma’s aandacht wordt besteed aan de grensregio’s en grensoverschrijdende samenwerking zijn er maar enkele partijen die hier wat meer bij stil staan en de uitdagingen aan de grens uitgebreider beschrijven. Thematisch laat de analyse zien dat vooral toetsing van beleid voor de (grens)regio, grensoverschrijdende spoorverbindingen en veiligheid veel in de partijprogramma’s terugkomen. Maar als de vraag gesteld wordt ‘hoe?’, blijven veel programma’s abstracter. Grensoverschrijdende samenwerking komt niet vanzelf, daar zijn grensoverschrijdende governance structuren en instrumenten voor nodig. Richting het Regeerakkoord is de oproep van ITEM dan ook om tot meer concrete acties en daadkracht voor grensoverschrijdende samenwerking te komen.
Benieuwd naar de conclusies?
Kandidaat-Kamerleden
Op donderdag 16 november bespraken wij de uitkomsten van deze reflectie tijdens het event NEXT ITEM – NIEUWSPOORT: Tweede Kamerverkiezingen, zijn de grensregio’s in beeld? Tijdens een levendige discussie spraken wij met kandidaat-Kamerleden Martin de Beer, Inge van Dijk, Romy Frijters en Veerle Brink over grensoverschrijdende samenwerking en het perspectief van de grensregio. Staan de grensregio’s bij de kandidaat-Kamerleden op het netvlies?
Unaniem gaven de kandidaten aan dat er meer aandacht moet bestaan voor de grensregio’s en samenwerking met de buurlanden. “Grensregio’s als poort naar Europa.”, aldus Veerle Brink. Centraal in de analyse van ITEM stond de veelal onbeantwoorde vraag ‘hoe’ grensoverschrijdende samenwerking kan zorgen voor oplossingen en kansen in het grensgebied. Bijvoorbeeld de Europese Commissie werkt aan een initiatief van BridgEU voor het effectiever aanpakken van grensbelemmeringen. Kandidaten onderschreven een soortgelijk instrument, het moet mogelijk zijn om af te wijken voor grensregio’s als dat nodig is. Inge van Dijk: “Ik snap niet waarom het voor grensarbeiders nog niet is geregeld.”
De Haags georiënteerde Kamer moet veel meer aandacht hebben voor de grensregio, en besluiten toetsen op grenseffecten. Een boodschap, die unaniem werd uitgedragen door de kandidaten. En de Haagse Kamer moet juist een belangrijke bijdrage kunnen leveren: “Op het moment dat je die grensoverschrijdende blik en die Europese blik die wij als Volt graag willen uitdragen hebt word je beperkt in wat je kunt doen, zeker vanuit de lokale politiek. Er zijn zeker ook veel mogelijkheden om daar vanuit Den Haag een verschil in te maken”, aldus Romy Frijters. Maar ITEM constateerde in de analyse dat grenseffectentoetsing in de praktijk nog veel aandacht verdient. Het vereist niet alleen een verplichting op papier, maar ook bewustzijn, capaciteiten en middelen. “Het vergt ook expertise, begrijpen wat gebeurt er nu in zo’n grensregio en ik denk dat dat ook nog wel iets is dat ontwikkeld moet worden en dat dat ook niet van de een op de andere dag gaat.”, aldus Veerle Brink.
Grenseffectentoetsing
Het belang van grenseffectentoetsing bleek ook uit de analyse van de partijprogramma’s en voorstellen zelf. Zo gaven de kandidaten regelmatig aan niet aan de verschillende grensoverschrijdende aspecten, die ITEM onderzocht, te hebben gedacht. Zoomen we in op mogelijke grenseffecten door de eigen voorstellen in de partijprogramma’s, zijn thema’s als de energietransitie, arbeids- en studiemigratie en infrastructuur besproken. De ITEM analyse duidde een tendens van de grens als stuurmiddel, bijvoorbeeld in de beperking van instroom (EU en niet-EU) arbeids- en studiemigranten. Specifiek werd deze vraag aan Martin de Beer gericht, waar de VVD minder EU studenten aan de Nederlandse onderwijsinstellingen wil hebben. Martin de Beer: “Er zijn regio’s die de dynamiek van buitenlandse studenten goed kunnen gebruiken”. “Zoom in op de regionale behoeften en hun verdienmodel. We moeten het goed met elkaar hebben over de bijdrage die ook een Universiteit Maastricht levert aan de regionale economie, die internationale studenten kunnen leveren aan die regionale economie, dat we dat nog beter moeten gaan onderbouwen ook vanuit die regio zelf en dat verhaal ook in Den Haag veel beter moeten gaan vertellen”.
Maar aandacht voor de grensspecifieke situatie geldt voor talrijke dossiers, bijvoorbeeld bij kernenergie wordt door geen enkele partij naar de situatie en afstemming met het buurland gerefereerd. “Kernenergie, is er überhaupt afstemming geweest met het buitenland hierover? Het zit dus niet echt top-of-mind.”
“Mijn boodschap aan jullie, kandidaat Tweede Kamerleden, is niet alleen te kijken en te horen wat anderen vertellen over de uitdagingen in grensregio’s. De taak is aan jullie om juist te bevragen wat je nou gedaan hebt met de grenseffectentoets. Geef daarop een antwoord, heb je dat onderkend want anders blijf je alleen maar afwachten. Verder zou ik heel graag willen meegeven om te kijken naar de inwoner van de grensregio als een eigenstandige positie in het geheel bij beleidsvorming bij wet- en regelgeving want als je dat voor ogen houdt kun je echt de grensregio’s verder helpen”. Met deze boodschap sloot Anouk Bollen deze bijeenkomst af.
